Gümrük Vergisi İndirim Sonrası Gıda Fiyatları
Çiftçinin adeta yok pahasına sattığı gıda fiyatlarında üretici ile market arasındaki uçurum arttı. Tarladan 1,08 kuruşa çıkan domates, halde yüzde 30, markette yüzde 153 zamlandı. İthal vergisi düşürülen buğday markette 2,5, dana eti 46,6 liraya satılıyor. Gıda fiyatlarını düşürmek için ithalde gümrük vergisinin aşağa çekilmesi gıda ürünlerinde istenilen ucuzluğu getiremediği gibi, çiftçi karlılıklarını da azalttı. Tarlada fiyatı artmayan ve nerede ise bedava olan ürünler marketlerde adeta ateş pahasına satılırken, üretici karlılığı toprak ürünlerinde yüzde 1,4 düştü. Kırmızı ette yüzde 5,3 seviyesinde kaldı. Anadolu’da çiftçinin geçen yıl kilosunu ortalama 1,06 liraya sattığı domates bu yıl ancak 1,08 liraya yükselebildi. İstanbul ve Anadolu hallerinde ise 1,5 ile 7 lira arasında etiketlenen domates, marketlerde ise tüketicinin karşısına en ucuz 2,49 lira, en yüksek 15 liradan çıkıyor. Vatandaşın ağırlıklı tercih ettiği çeri domatese ise tezgahta ancak 5 ile 7 liralık fiyattan ulaşılabiliyor. Domatesin yanı sıra, diğer gıda ürünlerinde de önemli artışlar dikkat çekiyor. Kayısı, tarlada yüzde 25 ucuzlamasına karşın zincir marketlerde kilosu 6 liradan tüketicinin karşısına çıkıyor. Erik de kiloda aylık yüzde 4,23 ucuzladı. Böylelikle tarlada 2,30 liraya düşmesine karşın marketlerde yerini 9,90 liradan aldı. Mevsim meyvelerinden karpuz da yüzde 3,42 ucuzlayarak tarlada 52 kuruşa düşmesine karşın kilosu 1,99 liradan satılıyor. Öte yandan gıda fiyatlarının düşürülmesi için Bakanlar Kurulu kararıyla gümrük vergisi düşürülen gıda ürünlerinde de artışlar söz konusu. Bu kapsamda ithal vergisi yüzde 130’dan yüzde 30’a düşürülen buğdayın kilosu marketlerde 2,5 liradan yerini alıyor. Dana eti de kilosu 46,6 liradan raflara çıkarak fiyat yangınına ithalde vergi indiriminin çare olmadığını ortaya koyuyor. Kiloda 1 lira 43 kuruş kar eden üretici karlılğı ise azalışını sürdürüyor. Oysa Gıda Komitesi, bazı ürünlerde başladığı ithalat kararı ile Türkiye’ye ucuz ürün getirmeyi hedeflemişti. Ancak hem gıda, hem de kırmızı et fiyatları düşük gümrük vergisine karşın halen yüksek. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) üretici fiyat endeksinden yapılan hesaplamalara göre, tarlada 1,88 lira olan sivri biber, halde 3,70 lira etiketini alırken son satış noktasında değeri 5,49 lirayı buluyor. Çiftçide 1,24 lira olan patlıcan İstanbul halinde ortalama 2 lira olurken raflarda tüketicinin karşısına 3,75 liradan çıkıyor. Patates 75 kuruşa tarladan çıkarken, halden 1,50 liraya tezgahlara satılıyor, market fiyatı 4,95 liraya ulaşıyor. Salatalığın tarla fiyatı 96 kuruş olmasına karşın, İstanbul halinden 1,50 liraya, nihai satış noktasında fiyatının 2,99 liraya ulaştığı görülüyor. Meyvelerde en fazla fiyat artışı kirazda yaşandı. Üreticide kilosu 4,40 lira olan kiraz halde 8 liraya, marketlerde ise 14,90 liraya kadar çıktı. Üretici ile hal fiyatları arasındaki değişim incelendiğinde, limon 1,41’den 2,50’ye, şeftali 1,96’dan 3 liraya, kayısı 2,15’ten 3 liraya, erik 2,30’dan 5 liraya, karpuz 52 kuruştan 90 kuruşa, sivri biber 1.88’den 3,70 liraya yükseliyor. Üretici ve market fiyatları incelendiğinde, fiyat uçurumunun derinleştiği görülüyor. Buna göre, tarlada 75 kuruş olan patates 4,95 liraya, salatalık 96 kuruştan 1.50’ye, kiraz 4,40’tan 14,90’a, limon 1,41’den 6,75’e, şeftali 1,96’dan 4,45’e ulaşıyor. ET VE BUĞDAYA GÜMRÜK AYARI Gıda fiyatlarını düşürmek için ekonomi yönetimi geçtiğimiz ay harekete geçmiş ve gümrük vergisini düşürmüştü. Bakanlar Kurulu’nun 27 Haziran 2017 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan kararına göre, canlı büyükbaş hayvanların ithalat gümrük vergisi yüzde 135’ten yüzde 26’ya düşürüldü. Karkas et ithalatında ise yüzde 100 ile yüzde 225 arasında olan gümrük vergisi yüzde 40’a indirildi. Şu günlerde hasadı yapılan buğdayın ithalat gümrük vergisi yüzde 130’dan yüzde 45’e, arpada yüzde 130’dan yüzde 35’e, hasat için hazırlıkları devam eden mısırda ise vergi yüzde 130’dan yüzde 25’e düşürüldü. Kararname ile gıda enflasyonuna etkisi en çok olduğu düşünülen et, ekmek, yumurta gibi ürünlerin fiyatının düşürülmesi hedefleniyor. BU ŞARTLARDA NASIL REKABET EDİLECEK? Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, girdi fiyatları yüksek, verim düşükken gümrük vergilerinin de indirildiğini belirterek, “Çiftçimiz, bu şartlarda nasıl rekabet edecek?” diye sordu. Gümrük vergilerinin düşürülmesinin buğday ve arpa piyasasının durmasına neden olduğunu bildiren Bayraktar, şöyle devam etti: “ Et fiyatları yüksektir ama üreticimizin kilogram başına karı sadece 1 lira 43 kuruştur. 8 ay boyunca besi yapan bir üreticimiz, sattığı karkastan sadece yüzde 5,3 kar yapabilmektedir. Bu gümrüklerle ithalat yapılırsa, sektör batar, üreticimiz üretimi sürdüremez. Geçmişte de bunu yaşadık” diye konuştu. Geçtiğimiz ay, üretici ve marketlerde fiyatı en fazla artan ürünün kuru soğan, fiyatı en fazla düşen ürünün karpuz olduğunu belirten Bayraktar, şöyle devam etti: “Bugün üreticide, 67 kuruş olan elma markette 4 lira 33 kuruşa, 6 lira olan kuru kayısı 29 lira 90 kuruşa, 54 kuruş olan kabak 2 lira 10 kuruşa, 29 kuruş olan maydanoz 1 lira 10 kuruşa, 58 kuruş olan salatalık 2 lira 16 kuruşa satılmaktadır. Görüldüğü gibi üretici market fiyatları arasındaki makas artıyor.” FİYATTA YÜZDE 100 DEĞİŞİM İstanbul ve çeşitli şehirlerdeki toptancı hallerinde ise fiyatlar şu şekilde oluşuyor: Çiftçi, tarladan topladığı ürünlerini bölgesindeki hallerde komisyoncuya getiriyor. Burada kalitesine göre bir fiyat belirleyen komisyoncu, malını tüccara satıyor. Burada üretici devreden çıkarken ürün, yüzde 30-40 fiyat artışı, nakliye, yakıt ve diğer giderler de eklendiğinde yüzde 100 fiyat değişimine uğruyor. Bu fiyata tüccar da kendi karını ve varsa raf bedellerini koyarken üretici ile tüketici arasındaki fiyat uçurumu 3-4 kat artıyor. Benzer bir durum kırmızı et ve süt ürünlerinde de yaşanıyor. Üstelik burada maliyetler çok daha yüksek. Bunlardan en önemlisi yem. Yağışların yetersizliği nedeniyle ot verimi düşerken, çiftçi de çareyi yemde buluyor. Yurt dışından ithal edilen yemde maliyet yüzde 70’i buluyor. Bu durum fiyatlarda belirleyici oluyor. Gıda fiyatlarını düşürmek için harekete geçen ekonomi yönetimi ise fiyatları izlemek için “Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasalarını İzleme ve Değerlendirme Komitesi” kurmuştu. Komite, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Merkez Bankası ve Türkiye İstatistik Kurumu temsilcilerinden oluşuyor. Türkiye’de gıda fiyatlarını izleyen bir komite olmasına karşın fiyatların bir türlü düşmemesi dikkat çekiyor. ÜRETİCİ FİYATLARI DÜŞÜŞTE Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarım-ÜFE), Haziran’da aylık yüzde 1.46 azalırken, yıllık yüzde 12.23 ve 12 aylık ortalamalara göre de yüzde 8.03 artış gösterdi. Fiyatlar aylık bazda, tarım ve avcılık ürünlerinde yüzde 1.38, ormancılık ürünlerinde yüzde 0.74 ve balıkçılıkta yüzde 5.43 azaldı. Aylık bazda, canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerde yüzde 2.03 artarken, tek yıllık bitkisel ürünlerde yüzde 3.05 ve çok yıllık bitkisel ürünlerde yüzde 2.64 azaldı. Sebze fiyatlarındaki aylık azalış yüzde 8.75’i bulurken, içecek üretiminde kullanılan bitkisel ürünlerde yüzde 12.99 ve çeltikte yüzde 4.79 arttı. Diğer ağaç ve çalı meyveleri ile sert kabuklu meyvelerin fiyatları yüzde 8.25, canlı kümes hayvanları ve yumurta fiyatı da yüzde 2.99 azaldı. ÇİFTÇİDE EN UCUZ DOMATES Market raflarında fiyat yükselişi durmamasına karşın üretici fiyatları düşüşünü sürdürüyor. Tarlada haziran ayında kilosu en çok ucuzlayan ürün domates oldu. Domateste yüzde 27,41’lik ucuzluğu, kayısı yüzde 25,09, erik yüzde 4,23, karpuz yüzde 3,42, yumurta yüzde 2,99, patates yüzde 1,35, taze fasulye yüzde 3,89 fiyat düşüşüyle izledi. Kavun yine tarlada 82 kuruşla fiyat değişimi göstermezken, salatalık 1 liradan 96 kuruşa, patlıcan 1,31’den 1,24’e, sarımsak 5,63’ten 5,09’a, çilek 2,96’dan 2,56’ya, fındık 9,88’den 9,61 liraya düştü. YEM MALİYETİYLE ET YÜKSELİŞTE Bal, süt, yumurta gibi hayvancılık ürünlerde de nispeten artış dikkat çekti. İnek sütünün litresi 1,18 liradan 1,19 liraya çıktı. Yumurta fiyatı haziranda değişmeyerek 25 kuruştan satılırken, bal 26,24 liradan 26,26 liraya yükseldi. Büyükbaş fiyatlarında da artış dikkat çekerken, bu durum et fiyatlarındaki yükselişin nedenini de ortaya çıkarmış oldu. Buna göre, sığır (kültür) bin 199 liradan 6 bin 323’e, melez 5 bin 62 liradan 5 bin 220 liraya, yerli sığır 3 bin 664 liradan 3 bin 800 liraya dayandı. Deniz ürünleri de haziranda artış kaydetti. Hamsinin kilosu 5,29 liradan 5,55 liraya çıktı.
Çiftçinin adeta yok pahasına sattığı gıda fiyatlarında üretici ile market arasındaki uçurum arttı. Tarladan 1,08 kuruşa çıkan domates, halde yüzde 30, markette yüzde 153 zamlandı. İthal vergisi düşürülen buğday markette 2,5, dana eti 46,6 liraya satılıyor. Gıda fiyatlarını düşürmek için ithalde gümrük vergisinin aşağa çekilmesi gıda ürünlerinde istenilen ucuzluğu getiremediği gibi, çiftçi karlılıklarını da azalttı. Tarlada fiyatı artmayan ve nerede ise bedava olan ürünler marketlerde adeta ateş pahasına satılırken, üretici karlılığı toprak ürünlerinde yüzde 1,4 düştü. Kırmızı ette yüzde 5,3 seviyesinde kaldı.
Anadolu’da çiftçinin geçen yıl kilosunu ortalama 1,06 liraya sattığı domates bu yıl ancak 1,08 liraya yükselebildi. İstanbul ve Anadolu hallerinde ise 1,5 ile 7 lira arasında etiketlenen domates, marketlerde ise tüketicinin karşısına en ucuz 2,49 lira, en yüksek 15 liradan çıkıyor. Vatandaşın ağırlıklı tercih ettiği çeri domatese ise tezgahta ancak 5 ile 7 liralık fiyattan ulaşılabiliyor. Domatesin yanı sıra, diğer gıda ürünlerinde de önemli artışlar dikkat çekiyor.
Kayısı, tarlada yüzde 25 ucuzlamasına karşın zincir marketlerde kilosu 6 liradan tüketicinin karşısına çıkıyor. Erik de kiloda aylık yüzde 4,23 ucuzladı. Böylelikle tarlada 2,30 liraya düşmesine karşın marketlerde yerini 9,90 liradan aldı. Mevsim meyvelerinden karpuz da yüzde 3,42 ucuzlayarak tarlada 52 kuruşa düşmesine karşın kilosu 1,99 liradan satılıyor. Öte yandan gıda fiyatlarının düşürülmesi için Bakanlar Kurulu kararıyla gümrük vergisi düşürülen gıda ürünlerinde de artışlar söz konusu. Bu kapsamda ithal vergisi yüzde 130’dan yüzde 30’a düşürülen buğdayın kilosu marketlerde 2,5 liradan yerini alıyor. Dana eti de kilosu 46,6 liradan raflara çıkarak fiyat yangınına ithalde vergi indiriminin çare olmadığını ortaya koyuyor. Kiloda 1 lira 43 kuruş kar eden üretici karlılğı ise azalışını sürdürüyor. Oysa Gıda Komitesi, bazı ürünlerde başladığı ithalat kararı ile Türkiye’ye ucuz ürün getirmeyi hedeflemişti. Ancak hem gıda, hem de kırmızı et fiyatları düşük gümrük vergisine karşın halen yüksek. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) üretici fiyat endeksinden yapılan hesaplamalara göre, tarlada 1,88 lira olan sivri biber, halde 3,70 lira etiketini alırken son satış noktasında değeri 5,49 lirayı buluyor. Çiftçide 1,24 lira olan patlıcan İstanbul halinde ortalama 2 lira olurken raflarda tüketicinin karşısına 3,75 liradan çıkıyor.
Patates 75 kuruşa tarladan çıkarken, halden 1,50 liraya tezgahlara satılıyor, market fiyatı 4,95 liraya ulaşıyor. Salatalığın tarla fiyatı 96 kuruş olmasına karşın, İstanbul halinden 1,50 liraya, nihai satış noktasında fiyatının 2,99 liraya ulaştığı görülüyor. Meyvelerde en fazla fiyat artışı kirazda yaşandı. Üreticide kilosu 4,40 lira olan kiraz halde 8 liraya, marketlerde ise 14,90 liraya kadar çıktı. Üretici ile hal fiyatları arasındaki değişim incelendiğinde, limon 1,41’den 2,50’ye, şeftali 1,96’dan 3 liraya, kayısı 2,15’ten 3 liraya, erik 2,30’dan 5 liraya, karpuz 52 kuruştan 90 kuruşa, sivri biber 1.88’den 3,70 liraya yükseliyor. Üretici ve market fiyatları incelendiğinde, fiyat uçurumunun derinleştiği görülüyor. Buna göre, tarlada 75 kuruş olan patates 4,95 liraya, salatalık 96 kuruştan 1.50’ye, kiraz 4,40’tan 14,90’a, limon 1,41’den 6,75’e, şeftali 1,96’dan 4,45’e ulaşıyor.
ET VE BUĞDAYA GÜMRÜK AYARI
Gıda fiyatlarını düşürmek için ekonomi yönetimi geçtiğimiz ay harekete geçmiş ve gümrük vergisini düşürmüştü. Bakanlar Kurulu’nun 27 Haziran 2017 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan kararına göre, canlı büyükbaş hayvanların ithalat gümrük vergisi yüzde 135’ten yüzde 26’ya düşürüldü. Karkas et ithalatında ise yüzde 100 ile yüzde 225 arasında olan gümrük vergisi yüzde 40’a indirildi. Şu günlerde hasadı yapılan buğdayın ithalat gümrük vergisi yüzde 130’dan yüzde 45’e, arpada yüzde 130’dan yüzde 35’e, hasat için hazırlıkları devam eden mısırda ise vergi yüzde 130’dan yüzde 25’e düşürüldü. Kararname ile gıda enflasyonuna etkisi en çok olduğu düşünülen et, ekmek, yumurta gibi ürünlerin fiyatının düşürülmesi hedefleniyor.
BU ŞARTLARDA NASIL REKABET EDİLECEK? Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, girdi fiyatları yüksek, verim düşükken gümrük vergilerinin de indirildiğini belirterek, “Çiftçimiz, bu şartlarda nasıl rekabet edecek?” diye sordu. Gümrük vergilerinin düşürülmesinin buğday ve arpa piyasasının durmasına neden olduğunu bildiren Bayraktar, şöyle devam etti: “ Et fiyatları yüksektir ama üreticimizin kilogram başına karı sadece 1 lira 43 kuruştur. 8 ay boyunca besi yapan bir üreticimiz, sattığı karkastan sadece yüzde 5,3 kar yapabilmektedir. Bu gümrüklerle ithalat yapılırsa, sektör batar, üreticimiz üretimi sürdüremez. Geçmişte de bunu yaşadık” diye konuştu.
Geçtiğimiz ay, üretici ve marketlerde fiyatı en fazla artan ürünün kuru soğan, fiyatı en fazla düşen ürünün karpuz olduğunu belirten Bayraktar, şöyle devam etti: “Bugün üreticide, 67 kuruş olan elma markette 4 lira 33 kuruşa, 6 lira olan kuru kayısı 29 lira 90 kuruşa, 54 kuruş olan kabak 2 lira 10 kuruşa, 29 kuruş olan maydanoz 1 lira 10 kuruşa, 58 kuruş olan salatalık 2 lira 16 kuruşa satılmaktadır. Görüldüğü gibi üretici market fiyatları arasındaki makas artıyor.”
FİYATTA YÜZDE 100 DEĞİŞİM İstanbul ve çeşitli şehirlerdeki toptancı hallerinde ise fiyatlar şu şekilde oluşuyor: Çiftçi, tarladan topladığı ürünlerini bölgesindeki hallerde komisyoncuya getiriyor. Burada kalitesine göre bir fiyat belirleyen komisyoncu, malını tüccara satıyor. Burada üretici devreden çıkarken ürün, yüzde 30-40 fiyat artışı, nakliye, yakıt ve diğer giderler de eklendiğinde yüzde 100 fiyat değişimine uğruyor. Bu fiyata tüccar da kendi karını ve varsa raf bedellerini koyarken üretici ile tüketici arasındaki fiyat uçurumu 3-4 kat artıyor. Benzer bir durum kırmızı et ve süt ürünlerinde de yaşanıyor.
Üstelik burada maliyetler çok daha yüksek. Bunlardan en önemlisi yem. Yağışların yetersizliği nedeniyle ot verimi düşerken, çiftçi de çareyi yemde buluyor. Yurt dışından ithal edilen yemde maliyet yüzde 70’i buluyor. Bu durum fiyatlarda belirleyici oluyor. Gıda fiyatlarını düşürmek için harekete geçen ekonomi yönetimi ise fiyatları izlemek için “Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasalarını İzleme ve Değerlendirme Komitesi” kurmuştu. Komite, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Merkez Bankası ve Türkiye İstatistik Kurumu temsilcilerinden oluşuyor. Türkiye’de gıda fiyatlarını izleyen bir komite olmasına karşın fiyatların bir türlü düşmemesi dikkat çekiyor.
ÜRETİCİ FİYATLARI DÜŞÜŞTE Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarım-ÜFE), Haziran’da aylık yüzde 1.46 azalırken, yıllık yüzde 12.23 ve 12 aylık ortalamalara göre de yüzde 8.03 artış gösterdi. Fiyatlar aylık bazda, tarım ve avcılık ürünlerinde yüzde 1.38, ormancılık ürünlerinde yüzde 0.74 ve balıkçılıkta yüzde 5.43 azaldı. Aylık bazda, canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerde yüzde 2.03 artarken, tek yıllık bitkisel ürünlerde yüzde 3.05 ve çok yıllık bitkisel ürünlerde yüzde 2.64 azaldı. Sebze fiyatlarındaki aylık azalış yüzde 8.75’i bulurken, içecek üretiminde kullanılan bitkisel ürünlerde yüzde 12.99 ve çeltikte yüzde 4.79 arttı. Diğer ağaç ve çalı meyveleri ile sert kabuklu meyvelerin fiyatları yüzde 8.25, canlı kümes hayvanları ve yumurta fiyatı da yüzde 2.99 azaldı.
ÇİFTÇİDE EN UCUZ DOMATES Market raflarında fiyat yükselişi durmamasına karşın üretici fiyatları düşüşünü sürdürüyor. Tarlada haziran ayında kilosu en çok ucuzlayan ürün domates oldu. Domateste yüzde 27,41’lik ucuzluğu, kayısı yüzde 25,09, erik yüzde 4,23, karpuz yüzde 3,42, yumurta yüzde 2,99, patates yüzde 1,35, taze fasulye yüzde 3,89 fiyat düşüşüyle izledi. Kavun yine tarlada 82 kuruşla fiyat değişimi göstermezken, salatalık 1 liradan 96 kuruşa, patlıcan 1,31’den 1,24’e, sarımsak 5,63’ten 5,09’a, çilek 2,96’dan 2,56’ya, fındık 9,88’den 9,61 liraya düştü.
YEM MALİYETİYLE ET YÜKSELİŞTE Bal, süt, yumurta gibi hayvancılık ürünlerde de nispeten artış dikkat çekti. İnek sütünün litresi 1,18 liradan 1,19 liraya çıktı. Yumurta fiyatı haziranda değişmeyerek 25 kuruştan satılırken, bal 26,24 liradan 26,26 liraya yükseldi. Büyükbaş fiyatlarında da artış dikkat çekerken, bu durum et fiyatlarındaki yükselişin nedenini de ortaya çıkarmış oldu. Buna göre, sığır (kültür) bin 199 liradan 6 bin 323’e, melez 5 bin 62 liradan 5 bin 220 liraya, yerli sığır 3 bin 664 liradan 3 bin 800 liraya dayandı. Deniz ürünleri de haziranda artış kaydetti. Hamsinin kilosu 5,29 liradan 5,55 liraya çıktı.